“ถ้าพี่ตาย แล้วใครจะเล่า”
คำถามสั้น ๆ จากรุ่นน้องคนหนึ่ง แต่กลับเต็มไปด้วยความหมายที่ซึมลึกถึงใจ ไปกระตุ้นความคิดและนำไปสู่ความตั้งใจของ จิตกร บุษบา นักวิชาการอิสระวัย 51 ปี และผู้เชี่ยวชาญด้านการนำชมจิตรกรรมฝาผนังของไทยมาเกือบ 20ปี ในการเริ่มต้นผลิตสารคดี “ปริศนาฝาผนัง” สารคดีที่เล่าเรื่องราวจากลายเส้น ความเชื่อ บนผนังเก่า กับจิตรกรรมฝาผนัง และบันทึกความรู้จากภาพเขียนบนฝาผนังที่เต็มไปด้วยปริศนา หลายภาพมีที่มาและสะท้อนเรื่องราวในลายเส้น แฝงไปด้วยหลากหลายอารมณ์ ทั้งธรรมะ กฎแห่งกรรม ความสุขปนเศร้า สนุกสนานหรือแม้แต่โรแมนติก
“จิตรกรรมฝาผนัง ปัญหาคือ มันอยู่ของมันนิ่ง ๆ การจะเล่าเรื่องจะเล่ายังไงให้ภาพนิ่ง ๆ บนฝาผนังมันน่าสนใจได้ โจทย์มันยากมาก ยากกว่าที่เราคิด คือเวลาที่เราพาคนไปดู คนดูอยู่ต่อหน้าจิตรกรรม และถูกหุ้มด้วยจิตกรรมในโบสถ์ ในวิหาร ในศาลาการเปรียญ มันมีมนต์สะกดซึ่งกันและกันอยู่แล้ว แตกต่างกับคนดูบนหน้าจอ เหมือนได้ดูภาพแบน ๆ บนฝาผนัง ความยากคือจะเล่าเรื่องยังไง และเรื่องของจิตรกรรมฝาพนังก็เป็นเรื่องยากที่ไม่ได้อยู่บนพื้นฐานของคนด้วย เพราะว่าเป็นเรื่องชาดก พุทธประวัติ หรือพระวินัยในพระไตรปิฎก เราจะย่อ จะย่อย จะหยิบประเด็นไหนมาเล่า มันก็ต้องคิดกันจนเส้นเลือดในสมองแทบแตก”
“เวลาเรานำชมสถานที่จริง คือผู้ชมเขาได้อยู่ต่อหน้าภาพ ได้เห็นของจริง เราเป็นเหมือนแม่สื่อที่ทำให้เขาตกหลุมรักกัน บรรยากาศการนำชมมันเป็นไพรเวท เมาท์มอยอะไรต่างๆ ได้ แต่เวลาผลิตเป็นสารคดี มันมีระเบียบ รูปแบบวิธีการของมัน”
จิตกร ซึ่งรับหน้าที่ทั้งเป็นคนถอดปริศนา เขียนบท รวมไปถึงพิธีกรดำเนินรายการ เว้นไว้แค่ถ่ายภาพและตัดต่อ ที่ใช้ทีมงานช่วย เล่าถึงความยากในการถ่ายทอดสารคดีชุดนี้ ทั้งหมด 20 ตอน ตอนละ 25 นาที ใช้เวลาผลิตนานกว่า 1 ปี โดยได้รับทุนสนับสนุนจากกองทุนพัฒนาสื่อปลอดภัยและสร้างสรรค์ ประเภทเชิงยุทธศาสตร์ ประจำปี 2565
โดยสารคดีปริศนาฝาผนังตอนแรก ๆ เริ่มต้นเล่าเรื่อง ค่อย ๆ พาผู้ชมไปรู้จักจิตรกรรมฝาผนังและสิ่งที่ปรากฏอยู่ในนั้น ทั้งตัวละคร เสื้อผ้า เครื่องแต่งกาย ข้าวของเครื่องใช้ อาคารสถานที่ ไปจนถึงวิวทิวทัศน์ ที่ปรากฏบนจิตรกรรมฝาผนัง ให้คนดูได้คุ้นเคยและสัมผัสเสน่ห์ความสนุก จนกลายเป็นความท้าทายในการชมจิตรกรรมฝาผนัง แล้วค่อย ๆ นำเสนอเรื่องที่ลึกและยากขึ้นเรื่อย ๆ ทั้งสุวรรณชาดก พระมหาชนก พระเวสสันดรชาดก พร้อมกับชมความสวยงามของลายเส้น ที่บอกเล่าเรื่องราวมากมาย หลายเรื่องแฝงไว้ด้วยความอัศจรรย์ อย่างภาพจิตรกรรมฝาผนังที่วัดบรมนิวาสราชวรวิหาร ซึ่ง ขรัวอินโข่ง เป็นศิลปินผู้วาดไว้ โดยได้นำความรู้เรื่องระบบสุริยะจักรวาลเข้ามาใส่ในจิตรกรรมฝาผนังด้วย
“ด้วยการเขียนพระอาทิตย์ พระจันทร์ ดาวพุธ ดาวพฤหัส แบบเหมือนจริงตามแบบวิทยาศาสตร์อยู่ในจิตรกรรม เราได้เชิญวิทยากรที่เป็นนักดูดาวมาช่วยถอดรหัส เขาดูไปดูมา พบว่าตำแหน่งที่ตั้งของดาวมันไปตรงกับช่วงเวลาในสมัยรัชกาลที่4 ซึ่งข้อมูลนาซ่าสามารถดูย้อนหลังไปได้เป็นร้อยๆ ปี”
จิตกรเล่าให้เห็นถึงความมหัศจรรย์ที่น่าทึ่งของผู้คนในอดีตที่ซ่อนไว้ในจิตรกรรมฝาผนังตอนหนึ่งในสารคดีชุดนี้ ซึ่งทั้ง 20ตอน จะพาไปชมความน่าทึ่งความมหัศจรรย์จากลายเส้นบนฝาผนังที่ทรงคุณค่า และเต็มไปด้วยเรื่องราวประวัติศาสตร์และมีความหมายที่แฝงไว้มากมาย บางแห่งเป็นภาพจิตรกรรมที่หาชมได้ยาก ซึ่งสารคดีปริศนาฝาผนังแต่ละตอนจะค่อย ๆ พาเราไปถอดรหัสและขมวดแก่นเรื่องราว ที่วาดไว้บนจิตรกรรมฝาผนังได้อย่างสนุกและได้สาระ
“อย่างวัดมกุฏกษัตริยารามราชวรวิหาร ที่คนส่วนใหญ่ไปเฉพาะฟังสวดและเผาศพเสร็จแล้วก็กลับ ที่นี่มีสมบัติทางปัญญาที่สำคัญมา ๆ ก็คือโบสถ์และวิหาร เนื่องจากเป็นวัดธรรมยุตที่เคร่งมาก โบสถ์ไม่ค่อยให้คนเข้าไป เราจึงใช้โอกาสการทำโครงการนี้ขออนุญาตเข้าไปถ่ายทำ จิตรกรรมในโบสถ์เขียนประวัติของพระภิกษุและภิกษุณีรูปสำคัญ ๆ ในพุทธศาสนา ว่าแต่ละคนมีชีวิตมาอย่างไรและทำไมจึงอยากบวช บวชแล้วไปคลิกอะไร จึงกลายเป็นผู้บรรลุธรรม ท่านสร้างมีเดียไว้ให้พระฉุกคิดพิจารณา”
“ความยากมันอยู่ตรงนี้ อยู่ที่การถอดปริศนาและขมวดแก่นของเรื่องราวบนจิตรกรรมฝาผนังออกมาให้ได้ ว่าคุณถอดออกมาได้เฉียบขาด เฉียบคมขนาดไหน มันเป็นเรื่องท้าทายที่สุดเลย”
สารคดีชุด “ปริศนาฝาผนัง” เผยแพร่ทาง ยูทูบ เฟซบุ๊ก และติ๊กต็อก ได้รับความสนใจจากผู้ชมเพิ่มมากขึ้นเรื่อย ๆ และทำให้มีผู้คนที่สนใจอยากไปชมจิตรกรรมฝาผนังตามวัดต่าง ๆ เพิ่มมากขึ้น จนบางแห่งต่อยอดไปให้ชุมชนทำอาหารและขนมมาขายกลายเป็นการท่องเที่ยวชุมชน และที่สำคัญสารคดีชุดนี้เป็นเหมือนการเปิดประตูความรู้ ความภูมิใจในจิตรกรรมไทยอีกบานหนึ่ง ซึ่งอาจจะตอบคำถามจากรุ่นน้องที่ถามจิตกรได้ว่า “ถ้าพี่ตายไป แล้วใครจะเล่า”
#กองทุนสื่อ #ปริศนาฝาผนัง
#เล่าสื่อกันฟัง #บทความเล่าสื่อกันฟัง
#ผลงานผู้รับทุนกองทุนสื่อ
#สื่อสร้างสรรค์เพื่อการเปลี่ยนแปลงสังคม
#กองทุนพัฒนาสื่อปลอดภัยและสร้างสรรค์
ติดตาม “กองทุนพัฒนาสื่อปลอดภัยและสร้างสรรค์” ได้ที่
Website : www.thaimediafund.or.th
Facebook : กองทุนพัฒนาสื่อปลอดภัยและสร้างสรรค์
Youtube : www.youtube.com/c/ThaiMediaFund
Line Official : @thaimediafund
ความเห็นล่าสุด